ΣΚΑΪ, ΑΕΠΙ ΚΑΙ ΚΟΙΝΗ ΛΟΓΙΚΗ
Το σημερινό Editorial το υπογράφει ο Άρης Καραμπεάζης, αναλύοντας διεξοδικά και εμπεριστατωμένα το θέμα που προέκυψε μεταξύ ΣΚΑΪ 100,3 και ΑΕΠΙ. Υπενθυμίζουμε πως από σήμερα ο ραδιοσταθμός του Φαλήρου δεν μεταδίδει τραγούδια, τα διακιώματα των οποίων ανήκουν στην ΑΕΠΙ. (από το τετράδιο της Ε)
Ξεκινάει από σήμερα Δευτέρα (13/9/2010) η εφαρμογή της απόφασης της ιδιοκτησίας του ΣΚΑΪ 100,3 για την παύση αναμετάδοσης από το ραδιόφωνο του ομίλου, τραγουδιών, μουσικής και εν γένει καλλιτεχνών, που έχουν αναθέσει στην ΑΕΠΙ την είσπραξη των πνευματικών δικαιωμάτων τους. Με σκοπό φυσικά την αποφυγή καταβολής στον εν λόγω Οργανισμό Συλλογικής Διαχείρισης (Πνευματικών Δικαιωμάτων) ενός τεράστιου ποσού ετησίως, το οποίο είναι υποχρεωμένος να καταβάλλει ο σταθμός, ανεξάρτητα του ότι δεν έχει μουσικό- ψυχαγωγικό, αλλά ξεκάθαρα ενημερωτικό χαρακτήρα και προσανατολισμό. Το πώς θα λειτουργήσει αυτή η απόφαση, τι αποτελέσματα θα επιφέρει και κατά πόσο θα ανακληθεί σύντομα (όπως πολλοί προβλέπουν…) μένει να το δούμε.
Με μια πρώτη ματιά η εν λόγω απόφαση του ΣΚΑΪ θα μπορούσε να χαρακτηριστεί (και έχει ήδη χαρακτηριστεί από πολλούς) ως δήθεν υποτιμητική για το προφίλ του μεγαλύτερου σταθμού στην Ελλάδα. Υποβάθμιση προγράμματος, προσβολή των ακροατών και της εμπιστοσύνης τους… μέχρι και για «τσιγκουνιά» που δεν είναι μαγκιά έχουμε ακούσει και διαβάσει. Μήπως όμως δεν είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα;
Ο ΣΚΑΪ έφτασε στην εν λόγω (σίγουρα όχι θετική ή «εύκολη» για κάθε ραδιόφωνο) απόφαση βάσει της απλής, αλλά και με ισχυρό νομικό έρεισμα, λογικής που λέει ότι δεν είναι δυνατόν να καλείσαι να πληρώσεις το ίδιο (κατ’ αναλογία) ποσό στην ΑΕΠΙ ως ενημερωτικός σταθμός, με τους ψυχαγωγικούς-μουσικούς σταθμούς, που στηρίζουν τη δυναμική τους, τις ακροαματικότητες και άρα τα έσοδα τους (σχεδόν) αποκλειστικά στη μετάδοση μουσικής. Και αυτό το ‘σχεδόν’ δεν υφίσταται καν στις περιπτώσεις των ολοένα και περισσότερων σταθμών που πλέον λειτουργούν εν είδη i-pod με ονοματεπώνυμο και μεταδίδουν μόνο μουσική. Εδώ μάλιστα το δίκαιο του αιτήματος του ΣΚΑΪ 100,3 για εφαρμογή αναλογικότητας στην τιμολόγηση της ΑΕΠΙ γίνεται ολοένα και πιο αυταπόδεικτο.
Πριν από τον ΣΚΑΪ (λογοτεχνικό σχήμα), το πρόβλημα το αντιμετώπισαν χιλιάδες επιχειρηματίες, μικροί και μεγάλοι, σε όλη τη χώρα. Τυροπιτάδικα, ψιλικατζίδικα και περίπτερα κλήθηκαν να πληρώσουν δικαιώματα σε Ο.Σ.Δ. (εκτός από την ΑΕΠΙ, υπάρχουν και οι Απόλλων, Ερατώ και Grammo, για τα συγγενικά δικαιώματα ερμηνευτών, εκτελεστών κ.λ.π. η ΑΕΠΙ έχει τα πνευματικά)… εξαιτίας του ότι ιδιοκτήτες και υπάλληλοι τους τολμάνε να ακούνε... μουσική την ώρα της δουλειάς, γεγονός που επιχειρήθηκε να θεωρηθεί δημόσια αναμετάδοση. Οι ίδιοι οργανισμοί ενάγουν, αλλά και μηνύουν, σωρηδόν καφέ, μπαρ και club ζητώντας δεκάδες χιλιάδες ευρώ τον χρόνο για την ίδια αιτία. Ενίοτε και σε παραδοσιακά καφενεία, που μάλλον δεν έχουν D.J. ή τουλάχιστον..... resident D.J. (εδώ)
Σε κάθε περίπτωση κάθε εμπλεκόμενος προσπαθεί να αποδείξει ότι η φήμη και η πελατεία της επιχείρησής του είτε δεν στηρίζεται καθόλου στη μουσική (τυροπιτάδικο), είτε δεν στηρίζεται κυρίως στη μουσική (καφέ) , είτε μόνον στη μουσική (μπαρ), είτε στηρίζεται στη μουσική, αλλά όχι με τρόπο που να δικαιολογεί τα 20.000 € το χρόνο (club) κ.ο.κ.
Ο τρόπος, οι μέθοδοι, η αμετροέπεια και το σε μεγάλο βαθμό το ανέλεγκτο δια του οποίου λειτουργούν εδώ και χρόνια οι οργανισμοί συλλογικής διαχείρισης, ειδικά στη χώρα μας, έχει γίνει πολλές φορές αντικείμενο μελέτης και του ενημερωτικού τύπου, αλλά και εξειδικευμένων νομικών περιοδικών. Σαν δικηγόρος έχω παραστεί σε δίκη στην οποία η ΑΕΠΙ ζητούσε από ιδιοκτήτη κινηματογράφου την καταβολή επιπλέον αμοιβής για την μουσική που ακούγονταν στην ταινία την οποία έπαιζε ο κινηματογράφος (το Amelie ήταν η ταινία, αν τυχόν σας ενδιαφέρει…). Στην περίπτωση εκείνη επικράτησε η κοινή αλλά και νομικά ορθή λογική που λέει ότι για την ενσωματωμένη στο κινηματογραφικό έργο μουσική έχουν ήδη καταβληθεί τα αναλογούντα δικαιώματα και συνεπώς παρέλκει η διπλή καταβολή τους και απαλλάχθηκαν οι παρ’ ολίγον δράστες. Σημειωτέον ότι οι ιδιοκτήτες κινηματογράφων καταβάλλουν ήδη δικαιώματα για την μουσική που τυχόν ακούγεται στο διάλλειμα της ταινίας…
Ίσως να το έχετε προσέξει κι εσείς. Πολλοί αμερικάνικοι ραδιοσταθμοί δεν αναμεταδίδουν πλέον μέσω διαδικτύου το πρόγραμμα τους στην Ευρώπη (τουλάχιστον μέσω επίσημων IP, με κάποια κόλπα τους βρίσκεις). Αιτία το ότι στην Αμερική δεν αναγνωρίζονται συγγενικά δικαιώματα και δημιουργείται σύγχυση με το ότι ισχύει στην Ευρώπη, οπού κατά βάση αναγνωρίζονται στις περισσότερες χώρες. Μάλιστα οι περισσότεροι ραδιοσταθμοί αναμεταδίδουν συνέχεια ένα φοβερό μήνυμα που σε άπταιστα αμερικάνικα λέει «ΔΕΝ ΜΑΣ ΑΚΟΥΤΕ; ΣΑΣ ΛΕΙΠΕΙ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΣ; ΦΤΑΙΝΕ ΟΙ ΔΙΚΗΓΟΡΟΙ! ΦΤΑΙΝΕ ΓΙΑ ΟΛΑ ΟΙ ΔΙΚΗΓΟΡΟΙ!» και άλλα τέτοια ωραία. Και δεν συμβαίνουν μόνο στην δικιά μας κοντινή Αμερική όλα αυτά, συμβαίνουν και στη μακρινή Φλώρινα (εδώ).
Η ύπαρξη και η λειτουργία των Οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης ασφαλώς και δεν είναι ούτε παράνομη, ούτε περιττή. Επί της αρχής, τουλάχιστον. Επιτελούν συγκεκριμένη λειτουργία απαραίτητη για την προστασία του πνευματικού έργου. Το πρόβλημα στη χώρα μας εντοπίζεται σε δύο σημεία κυρίως: το νομοθετικό πλαίσιο είναι απαρχαιωμένο μεν, αοριστολογικό και ασαφές δε. Με αποτέλεσμα ο κάθε οργανισμός να ζητάει ό,τι θέλει, όπως θέλει, από όποιον το θέλει και κυρίως με όποια μέσο θέλει (μηνύσεις, αγωγές, ασφαλιστικά μέτρα…. Σωρεία ένδικων μέσω που τελικά σε αναγκάζουν να πεις… «ρε δε γαμ…. που θα τρέχω και θα μπλέκω τώρα….») και να πας στο ταμείο να πληρώσεις. Το δεύτερο είναι ότι κατά καιρούς ακούγεται έντονα το σενάριο που θέλει πίσω από τους Ο.Σ.Δ. να κρύβονται τρία-τέσσερα συγκεκριμένα μεγάλα ονόματα του ελληνικού τραγουδιού, τα οποία και «τραβάνε» το πολύ χρήμα από αυτό που εισπράττεται. Διότι δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Ο.Σ.Δ. είναι κατά βάση ο μεσάζων, που εισπράττει τα χρήματα για λογαριασμό του δημιουργού ή του εκτελεστή και που στη συνέχεια τα «αποδίδει», κρατώντας κάτι για τα λειτουργικά έξοδα που λέμε.
Που τα αποδίδει και πως τα αποδίδει; Δεν θέλουμε να είμαστε κακόπιστοι και κατά βάση πιστεύουμε ότι τα χρήματα αποδίδονται εκεί που πρέπει και με τον τρόπο που πρέπει. (υπήρχε κάποτε όμως και άλλη άποψη όμως περί αυτού, βάσει της οποίας αρκετά πράγματα βελτιώθηκαν την τελευταία πενταετία, όχι όμως όλα!) . Ουκ ολίγες φορές πάντως στα δικόγραφα που οι διάφοροι Ο.Σ.Δ. καταθέτουν έχει διαπιστωθεί το πραγματικό γεγονός να αναζητούνται αμοιβές για δικαιώματα που δεν υφίστανται. Κλασσικό παράδειγμα αυτό με την αμερικάνικη μουσική. Στην Αμερική, όπως λέω και παραπάνω, δεν αναγνωρίζονται συγγενικά δικαιώματα. Οι εδώ οργανισμοί όμως απαιτούν συγγενικά δικαιώματα για αμερικάνικη μουσική!!! Και προφανώς θέλουν να πιστέψουμε ότι τα αποδίδουν σε Αμερικάνους μουσικούς, οι οποίοι πέφτουν από τα σύννεφα με το δώρο θεού που τους ήρθε από την Ελλάδα...!
Το ευτράπελο είναι βέβαια ότι εξαιτίας της ιστορίας με τη διαφοροποίηση στο αμερικάνικο δίκαιο, τα περισσότερα μπαρ που φτάνουν στα δικαστήρια έχουν ως κύριο επιχείρημα την αναμετάδοση αμερικάνικης μόνον μουσικής! Τέτοια εξειδίκευση το ροκ στην Ελλάδα, που λες!
Την ιστορία με την αποφυγή καταβολής αμοιβών στην ΑΕΠΙ την έχουμε αντιμετωπίσει αρκετές φορές και στα μουσικά περιοδικά. Τα περιοδικά εκείνα που δεν έχουν από πίσω τους έναν μεγάλο όμιλο για να αντέξει τα έξοδα ή δεν βρίσκουν κάποιο χορηγό όταν αποφασίσουν να διανείμουν κάποιο CD αναζητούν πάντοτε ονόματα (είτε εγχώρια, είτε από έξω) τα οποία δεν είναι γραμμένα στην ΑΕΠΙ. Διαφορετικά δεν μπαίνουν στον κόπο να ρισκάρουν την προ-καταβολή ενός μεγάλου ποσού για την ποσότητα των CD που θα κόψουν και που είναι αμφίβολο αν θα το ρεφάρουν ποτέ από τις ενδεχόμενες πωλήσεις του περιοδικού (οι οποίες δεν ενδιαφέρουν την ΑΕΠΙ, εισπράτει ήδη από την κοπή!).
Στην περίπτωση αυτή ο εκδότης του περιοδικού δίνει εύλογα στον κάθε καλλιτέχνη ή και στη δισκογραφική του να υπογράψει και μία δήλωση με την οποία να βεβαιώνει ότι δεν είναι στην ΑΕΠΙ. Το ίδιο φαντάζομαι θα κάνει πλέον και ο ΣΚΑΪ αλλά και ο κάθε ραδιοσταθμός που στο μέλλον θα ακολουθήσει το δρόμο αυτό. Ήδη η Γκίζα ανακοίνωσε την Παρασκευή ότι επιστρέφει από βδομάδα με «δικές της μουσικές», η ΕΛΛΗΝΟΦΡΕΝΕΙΑ ομοίως και μάλιστα συνηγορώντας υπέρ της απόφασης του σταθμού (το ΚΚΕ συναντάει τα αιτιατά των ισολογισμών!), ενώ τα παιδιά από τους Laternative κάνουν γενικό κάλεσμα στο Facebook προς τους καλλιτέχνες που δεν είναι στην ΑΕΠΙ να στείλουν το έργο τους προς μετάδοση (το είχαμε προβλέψει σε παλιότερο Radio Partizani, μέχρι και ο Πορτοσάλτε θα παίζει underground hip hop και h/c punk!).
Όσοι κληθούν να υπογράψουν σχετικές δηλώσεις προκειμένου να αναμεταδοθεί το έργο τους ελεύθερα μιας και είναι εκτός ΑΕΠΙ, ας είναι προσεχτικοί. Το παράδειγμα με τα εκτός AEΠΙ CD των περιοδικών έχει ήδη δείξει έναν μάλλον αρνητικό δρόμο. Χρειάζεται να διαβαστεί προσεχτικά το περιεχόμενο και να μην αναλάβει κανείς ευθύνες και κινδύνους που ενδέχεται να τον μπλέξουν εκεί που δεν το περιμένει. Η μετάθεση τυχόν ευθυνών και ενδεχόμενων αξιώσεων της ΑΕΠΙ ή κάθε τρίτου από τους ραδιοσταθμούς ή τα περιοδικά δεν πρέπει με κανέναν τρόπο να περιέρχεται στους δημιουργούς ή τους εκτελεστές. Αυτά είναι απαράδεκτα πράγματα και θέλω να ελπίζω ότι εν προκειμένω δεν θα λάβουν χώρα.
Κανείς σταθμός (και ειδικά ο ΣΚΑΪ εν προκειμένω, μην τρελαθούμε) δεν κάνει χάρη στους ανεξάρτητους δημιουργούς που θα μεταδώσει τη μουσική τους. Από ανάγκη καταφεύγει σε αυτούς, για να κάνει τη δουλειά του και να απαλλαγεί από ένα σοβαρό κονδύλιο του προϋπολογισμού του.
Στο προηγούμενο καθεστώς κατά βάση τους είχε… ξεχασμένους (ΟΚ, όχι οι Laternative…) και επέμενε να αναμεταδίδει τους ίδιους και τους ίδιους. Στο μέλλον πιθανόν και πάλι το ίδιο θα κάνει. Οι ραδιοσταθμοί, τα περιοδικά, ίσως και τα μπαρ στο μέλλον (άλλα και κάθε άλλος) που παίρνει μια τέτοια απόφαση, από την οποία είναι δεδομένο ότι θα εξοικονομήσει πακτωλό χρημάτων, καλό είναι να μη ζητάνε πίτες ολόκληρες και σκύλους χορτάτους. Η προσπάθεια (γιατί περί τέτοιας θα πρόκειται κατά βάση, κάτι τέτοιοι όροι είναι συνήθως καταχρηστικοί και άκυροι) για μετακύληση ευθυνών και κινδύνων σε καλλιτέχνες, εκτός από μικροπρεπής και κακόπιστη είναι και μία απαράδεκτη επίδειξη δύναμης εις βάρος αδυνάτων με τους οποίους επιδιώκει να συμβληθεί ο σταθμός για να εξυπηρετήσει τα συμφέρονται του. Θα μπορούσε ασφαλώς ο κάθε ΣΚΑΪ να επιδιώξει δικαστικά την αλλαγή των «μονοκόμματων» τιμολογίων της ΑΕΠΙ. Κάτι τέτοιο θα απαιτούσε χρόνο, χρήμα και υπομονή και θα είχε και αβέβαιο αποτέλεσμα, όπως κάθε δικαστική διένεξη.
Το βασικό ερώτημα βέβαια είναι άλλο: θα μπει στον κόπο ο ΣΚΑΪ (και στο μέλλον ο κάθε ΣΚΑΪ) να προτείνει σε όλους αυτούς τους ανεξάρτητους καλλιτέχνες και τις ανεξάρτητες δισκογραφικές να τους δώσει έστω και κάποια «ψίχουλα» (σίγουρα όχι αγάπης, τα είπαμε αυτά) για τη χρήση του προϊοντος αυτών ή θα το κάνει γαργάρα το ζήτημα με την (φθηνή) αιτιολογία της προβολής και διάδοσης του έργου τους; Θα στοιχημάτιζα υπέρ της γαργάρας. Και προφανώς και οι «ανεξάρτητοι» είναι ελεύθεροι να αποφασίσουν για το δεύτερο θα μου πεις και κανείς δεν τους εξαναγκάζει. Πόσο «ελεύθεροι» είναι όμως όλοι αυτοί που ξέρουν ότι καμία ελπίδα δεν έχουν να μεταδωθεί η μουσική τους από το εγχώριο ραδιόφωνο και πιάνονται από αυτή τη μοναδική ευκαιρία; Η ελευθερία επιλογής προϋποθέτει κατ’ αρχήν ότι υπάρχουν επιλογές. Και εν προκειμενω είναι σαφές ότι δεν υπάρχουν. Η επιλογή του να διαθέσεις δωρεάν τη μουσική σου είναι εξαναγκασμός όταν εκ των πραγμάτων και εκ του συστήματος στο οποίο κινείσαι –ειδικά στην Ελλάδα- δεν έχεις τη δυνατότητα να τη διαθέσεις έναντι αμοιβής, έστω και λογικής αμοιβής και όχι της παράλογης που απαιτεί η ΑΕΠΙ.
Αν τελικά η λογική του εμπάργκο προς την ΑΕΠΙ επικρατήσει να συνδυάζεται αποκλειστικά με την αναμετάδοση μουσικής για την οποία οι ραδιοσταθμοί δεν θα πληρώνουν, κατά τα παραπάνω, ούτε ένα ευρώ, τότε ασφαλώς φτάνουμε στο άλλο άκρο και κατ’ ουσίαν εκ του αντιστρόφου οι ραδιοφωνικοί σταθμοί καταλήγουν σε μία συμπεριφορά ανάλογα καταχρηστική και αθέμιτη με αυτή της ΑΕΠΙ, με την οποία για τους δικούς της λόγους δεν επιθυμούν να συγχρωτίζονται πλέον.
Το να κόψεις την «ΑΕΠΙ» και τους συμβαλλόμενους της από το πρόγραμμα σου, λοιπόν, όσο δικαιολογημένη και αν είναι, είναι πράγματι η εύκολη λύση. Το αν είναι η ενδεικνυόμενη λύση, μένει να αποδειχτεί. Μέχρι τότε... και οι Laternative, και η Γκίζα... και η Ελληνοφρένεια απ’ ότι ακούμε την έχουν ψιλοβρεί την άκρη τους ως προς την μουσική επένδυση του προγράμματος τους. Εκεί που είμαι πραγματικά περίεργος, είναι με την περίπτωση του Γιάννη Ξανθούλη! Δεν θυμάμαι και δεν ξέρω τι είχε κάνει με την προηγούμενη ΑΕΠΙ-απαγόρευση του σταθμού, αλλά έχω την αίσθηση ότι οι δονήσεις της εκπομπής του θα είναι κατά πολύ μειωμένες στην κατάσταση που πάει να δημιουργηθεί...
Όλα αυτά για να περάσουμε και σε κάποιες δεύτερες σκέψεις περί του αν τελικά η σχετική απόφαση του ΣΚΑΪ ήταν δικαιολογημένη ή αδικαιολόγητη. Αλλά και περί του αν παρότι είναι μάλλον δικαιολογημένη, επιχειρηματικά τουλάχιστον, είναι τελικά η ενδεικνυόμενη. Αν την ρότα του ΣΚΑΪ την ακολουθήσουν και άλλοι ενημερωτικοί σταθμοί, το σίγουρο είναι ότι η ΑΕΠΙ θα απολέσει σημαντικά έσοδα. Και όσο τα έσοδα θα μειώνονται, τόσο θα πιέζεται η κατάσταση προς μία απόφαση εξορθολογισμού της τιμολογιακής της πολιτικής. Και αν γίνει κάτι τέτοιο κερδισμένοι θα είναι όχι μόνο οι σταθμοί , αλλά και οι ανεξάρτητοι δημιουργοί, οι οποίοι σήμερα μόνο εν μέρει και προσχηματικά κερδισμένοι εμφανίζονται. Πολλοί από αυτούς αποφεύγουν να γραφτούν στην ΑΕΠΙ γιατί γνωρίζουν ότι τα απαγορευτικά τιμολόγια της ενδέχεται να καταστούν εμπόδιο στην αναμετάδοση και διάδοση του έργου τους…
Είναι περίεργα φαύλος ο κύκλος το λοιπόν.
Εν αναμονή λοιπόν του (επαναλαμβανόμενου πάντως) πειράματος για πιο συγκεκριμένα συμπεράσματα… Μέχρι τότε δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποιος που να νομίζει ότι ο ΣΚΑΪ θα γίνει το ημεδαπό KAOS FM, το απόλυτο ανεξάρτητο ραδιόφωνο της Olympia των H.Π.Α., που γέννησε την Κ Records και μερικές από τις πιο πραγματικά ανεξάρτητες ιστορίες της μουσικής και παραμένει από το 1973 μέχρι σήμερα ένα απόλυτα μη εμπορικό ραδιόφωνο, που δεν αποδίδει, γιατί πολύ απλά δεν εισπράττει. Εδώ το ζήτημα είναι η κατά το δυνατόν καλύτερη εκμετάλλευση της ήδη κεκτημένης εμπορικότητας, άλλωστε.
Υ.Γ. Και ακόμη πιο περίεργο είναι το ότι η απόφαση του ΣΚΑΪ να «μπλοκάρει» την ΑΕΠΙ και άρα να κόψει χρήματα και από πολλούς Έλληνες δημιουργούς συμπίπτει χρονικά με την έναρξης της διανομής από την Καθημερινή μεγάλου μέρους του έργου του Μάνου Χατζιδάκι... Ούτε να διαφημίσει την προσφορά του δεν θα μπορεί ο όμιλος δηλαδή! Κάτι μου λέει ότι αν ζούσε ο Χατζιδάκις κάτι θα έβγαινε να πει για όλα αυτά. Από τους εν ζωή «μεγάλους» του ελληνικού τραγουδιού ακούσατε καμιά αντίδραση; Οι περισσότεροι βέβαια την έχουν μοιράσει ήδη τη μουσική τους μέσω εφημερίδων, οπότε λογικά βγήκε η χρονιά για φέτος. Για του χρόνου βλέπουνε.
Ξεκινάει από σήμερα Δευτέρα (13/9/2010) η εφαρμογή της απόφασης της ιδιοκτησίας του ΣΚΑΪ 100,3 για την παύση αναμετάδοσης από το ραδιόφωνο του ομίλου, τραγουδιών, μουσικής και εν γένει καλλιτεχνών, που έχουν αναθέσει στην ΑΕΠΙ την είσπραξη των πνευματικών δικαιωμάτων τους. Με σκοπό φυσικά την αποφυγή καταβολής στον εν λόγω Οργανισμό Συλλογικής Διαχείρισης (Πνευματικών Δικαιωμάτων) ενός τεράστιου ποσού ετησίως, το οποίο είναι υποχρεωμένος να καταβάλλει ο σταθμός, ανεξάρτητα του ότι δεν έχει μουσικό- ψυχαγωγικό, αλλά ξεκάθαρα ενημερωτικό χαρακτήρα και προσανατολισμό. Το πώς θα λειτουργήσει αυτή η απόφαση, τι αποτελέσματα θα επιφέρει και κατά πόσο θα ανακληθεί σύντομα (όπως πολλοί προβλέπουν…) μένει να το δούμε.
Με μια πρώτη ματιά η εν λόγω απόφαση του ΣΚΑΪ θα μπορούσε να χαρακτηριστεί (και έχει ήδη χαρακτηριστεί από πολλούς) ως δήθεν υποτιμητική για το προφίλ του μεγαλύτερου σταθμού στην Ελλάδα. Υποβάθμιση προγράμματος, προσβολή των ακροατών και της εμπιστοσύνης τους… μέχρι και για «τσιγκουνιά» που δεν είναι μαγκιά έχουμε ακούσει και διαβάσει. Μήπως όμως δεν είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα;
Ο ΣΚΑΪ έφτασε στην εν λόγω (σίγουρα όχι θετική ή «εύκολη» για κάθε ραδιόφωνο) απόφαση βάσει της απλής, αλλά και με ισχυρό νομικό έρεισμα, λογικής που λέει ότι δεν είναι δυνατόν να καλείσαι να πληρώσεις το ίδιο (κατ’ αναλογία) ποσό στην ΑΕΠΙ ως ενημερωτικός σταθμός, με τους ψυχαγωγικούς-μουσικούς σταθμούς, που στηρίζουν τη δυναμική τους, τις ακροαματικότητες και άρα τα έσοδα τους (σχεδόν) αποκλειστικά στη μετάδοση μουσικής. Και αυτό το ‘σχεδόν’ δεν υφίσταται καν στις περιπτώσεις των ολοένα και περισσότερων σταθμών που πλέον λειτουργούν εν είδη i-pod με ονοματεπώνυμο και μεταδίδουν μόνο μουσική. Εδώ μάλιστα το δίκαιο του αιτήματος του ΣΚΑΪ 100,3 για εφαρμογή αναλογικότητας στην τιμολόγηση της ΑΕΠΙ γίνεται ολοένα και πιο αυταπόδεικτο.
Πριν από τον ΣΚΑΪ (λογοτεχνικό σχήμα), το πρόβλημα το αντιμετώπισαν χιλιάδες επιχειρηματίες, μικροί και μεγάλοι, σε όλη τη χώρα. Τυροπιτάδικα, ψιλικατζίδικα και περίπτερα κλήθηκαν να πληρώσουν δικαιώματα σε Ο.Σ.Δ. (εκτός από την ΑΕΠΙ, υπάρχουν και οι Απόλλων, Ερατώ και Grammo, για τα συγγενικά δικαιώματα ερμηνευτών, εκτελεστών κ.λ.π. η ΑΕΠΙ έχει τα πνευματικά)… εξαιτίας του ότι ιδιοκτήτες και υπάλληλοι τους τολμάνε να ακούνε... μουσική την ώρα της δουλειάς, γεγονός που επιχειρήθηκε να θεωρηθεί δημόσια αναμετάδοση. Οι ίδιοι οργανισμοί ενάγουν, αλλά και μηνύουν, σωρηδόν καφέ, μπαρ και club ζητώντας δεκάδες χιλιάδες ευρώ τον χρόνο για την ίδια αιτία. Ενίοτε και σε παραδοσιακά καφενεία, που μάλλον δεν έχουν D.J. ή τουλάχιστον..... resident D.J. (εδώ)
Σε κάθε περίπτωση κάθε εμπλεκόμενος προσπαθεί να αποδείξει ότι η φήμη και η πελατεία της επιχείρησής του είτε δεν στηρίζεται καθόλου στη μουσική (τυροπιτάδικο), είτε δεν στηρίζεται κυρίως στη μουσική (καφέ) , είτε μόνον στη μουσική (μπαρ), είτε στηρίζεται στη μουσική, αλλά όχι με τρόπο που να δικαιολογεί τα 20.000 € το χρόνο (club) κ.ο.κ.
Ο τρόπος, οι μέθοδοι, η αμετροέπεια και το σε μεγάλο βαθμό το ανέλεγκτο δια του οποίου λειτουργούν εδώ και χρόνια οι οργανισμοί συλλογικής διαχείρισης, ειδικά στη χώρα μας, έχει γίνει πολλές φορές αντικείμενο μελέτης και του ενημερωτικού τύπου, αλλά και εξειδικευμένων νομικών περιοδικών. Σαν δικηγόρος έχω παραστεί σε δίκη στην οποία η ΑΕΠΙ ζητούσε από ιδιοκτήτη κινηματογράφου την καταβολή επιπλέον αμοιβής για την μουσική που ακούγονταν στην ταινία την οποία έπαιζε ο κινηματογράφος (το Amelie ήταν η ταινία, αν τυχόν σας ενδιαφέρει…). Στην περίπτωση εκείνη επικράτησε η κοινή αλλά και νομικά ορθή λογική που λέει ότι για την ενσωματωμένη στο κινηματογραφικό έργο μουσική έχουν ήδη καταβληθεί τα αναλογούντα δικαιώματα και συνεπώς παρέλκει η διπλή καταβολή τους και απαλλάχθηκαν οι παρ’ ολίγον δράστες. Σημειωτέον ότι οι ιδιοκτήτες κινηματογράφων καταβάλλουν ήδη δικαιώματα για την μουσική που τυχόν ακούγεται στο διάλλειμα της ταινίας…
Ίσως να το έχετε προσέξει κι εσείς. Πολλοί αμερικάνικοι ραδιοσταθμοί δεν αναμεταδίδουν πλέον μέσω διαδικτύου το πρόγραμμα τους στην Ευρώπη (τουλάχιστον μέσω επίσημων IP, με κάποια κόλπα τους βρίσκεις). Αιτία το ότι στην Αμερική δεν αναγνωρίζονται συγγενικά δικαιώματα και δημιουργείται σύγχυση με το ότι ισχύει στην Ευρώπη, οπού κατά βάση αναγνωρίζονται στις περισσότερες χώρες. Μάλιστα οι περισσότεροι ραδιοσταθμοί αναμεταδίδουν συνέχεια ένα φοβερό μήνυμα που σε άπταιστα αμερικάνικα λέει «ΔΕΝ ΜΑΣ ΑΚΟΥΤΕ; ΣΑΣ ΛΕΙΠΕΙ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΣ; ΦΤΑΙΝΕ ΟΙ ΔΙΚΗΓΟΡΟΙ! ΦΤΑΙΝΕ ΓΙΑ ΟΛΑ ΟΙ ΔΙΚΗΓΟΡΟΙ!» και άλλα τέτοια ωραία. Και δεν συμβαίνουν μόνο στην δικιά μας κοντινή Αμερική όλα αυτά, συμβαίνουν και στη μακρινή Φλώρινα (εδώ).
Η ύπαρξη και η λειτουργία των Οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης ασφαλώς και δεν είναι ούτε παράνομη, ούτε περιττή. Επί της αρχής, τουλάχιστον. Επιτελούν συγκεκριμένη λειτουργία απαραίτητη για την προστασία του πνευματικού έργου. Το πρόβλημα στη χώρα μας εντοπίζεται σε δύο σημεία κυρίως: το νομοθετικό πλαίσιο είναι απαρχαιωμένο μεν, αοριστολογικό και ασαφές δε. Με αποτέλεσμα ο κάθε οργανισμός να ζητάει ό,τι θέλει, όπως θέλει, από όποιον το θέλει και κυρίως με όποια μέσο θέλει (μηνύσεις, αγωγές, ασφαλιστικά μέτρα…. Σωρεία ένδικων μέσω που τελικά σε αναγκάζουν να πεις… «ρε δε γαμ…. που θα τρέχω και θα μπλέκω τώρα….») και να πας στο ταμείο να πληρώσεις. Το δεύτερο είναι ότι κατά καιρούς ακούγεται έντονα το σενάριο που θέλει πίσω από τους Ο.Σ.Δ. να κρύβονται τρία-τέσσερα συγκεκριμένα μεγάλα ονόματα του ελληνικού τραγουδιού, τα οποία και «τραβάνε» το πολύ χρήμα από αυτό που εισπράττεται. Διότι δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Ο.Σ.Δ. είναι κατά βάση ο μεσάζων, που εισπράττει τα χρήματα για λογαριασμό του δημιουργού ή του εκτελεστή και που στη συνέχεια τα «αποδίδει», κρατώντας κάτι για τα λειτουργικά έξοδα που λέμε.
Που τα αποδίδει και πως τα αποδίδει; Δεν θέλουμε να είμαστε κακόπιστοι και κατά βάση πιστεύουμε ότι τα χρήματα αποδίδονται εκεί που πρέπει και με τον τρόπο που πρέπει. (υπήρχε κάποτε όμως και άλλη άποψη όμως περί αυτού, βάσει της οποίας αρκετά πράγματα βελτιώθηκαν την τελευταία πενταετία, όχι όμως όλα!) . Ουκ ολίγες φορές πάντως στα δικόγραφα που οι διάφοροι Ο.Σ.Δ. καταθέτουν έχει διαπιστωθεί το πραγματικό γεγονός να αναζητούνται αμοιβές για δικαιώματα που δεν υφίστανται. Κλασσικό παράδειγμα αυτό με την αμερικάνικη μουσική. Στην Αμερική, όπως λέω και παραπάνω, δεν αναγνωρίζονται συγγενικά δικαιώματα. Οι εδώ οργανισμοί όμως απαιτούν συγγενικά δικαιώματα για αμερικάνικη μουσική!!! Και προφανώς θέλουν να πιστέψουμε ότι τα αποδίδουν σε Αμερικάνους μουσικούς, οι οποίοι πέφτουν από τα σύννεφα με το δώρο θεού που τους ήρθε από την Ελλάδα...!
Το ευτράπελο είναι βέβαια ότι εξαιτίας της ιστορίας με τη διαφοροποίηση στο αμερικάνικο δίκαιο, τα περισσότερα μπαρ που φτάνουν στα δικαστήρια έχουν ως κύριο επιχείρημα την αναμετάδοση αμερικάνικης μόνον μουσικής! Τέτοια εξειδίκευση το ροκ στην Ελλάδα, που λες!
Την ιστορία με την αποφυγή καταβολής αμοιβών στην ΑΕΠΙ την έχουμε αντιμετωπίσει αρκετές φορές και στα μουσικά περιοδικά. Τα περιοδικά εκείνα που δεν έχουν από πίσω τους έναν μεγάλο όμιλο για να αντέξει τα έξοδα ή δεν βρίσκουν κάποιο χορηγό όταν αποφασίσουν να διανείμουν κάποιο CD αναζητούν πάντοτε ονόματα (είτε εγχώρια, είτε από έξω) τα οποία δεν είναι γραμμένα στην ΑΕΠΙ. Διαφορετικά δεν μπαίνουν στον κόπο να ρισκάρουν την προ-καταβολή ενός μεγάλου ποσού για την ποσότητα των CD που θα κόψουν και που είναι αμφίβολο αν θα το ρεφάρουν ποτέ από τις ενδεχόμενες πωλήσεις του περιοδικού (οι οποίες δεν ενδιαφέρουν την ΑΕΠΙ, εισπράτει ήδη από την κοπή!).
Στην περίπτωση αυτή ο εκδότης του περιοδικού δίνει εύλογα στον κάθε καλλιτέχνη ή και στη δισκογραφική του να υπογράψει και μία δήλωση με την οποία να βεβαιώνει ότι δεν είναι στην ΑΕΠΙ. Το ίδιο φαντάζομαι θα κάνει πλέον και ο ΣΚΑΪ αλλά και ο κάθε ραδιοσταθμός που στο μέλλον θα ακολουθήσει το δρόμο αυτό. Ήδη η Γκίζα ανακοίνωσε την Παρασκευή ότι επιστρέφει από βδομάδα με «δικές της μουσικές», η ΕΛΛΗΝΟΦΡΕΝΕΙΑ ομοίως και μάλιστα συνηγορώντας υπέρ της απόφασης του σταθμού (το ΚΚΕ συναντάει τα αιτιατά των ισολογισμών!), ενώ τα παιδιά από τους Laternative κάνουν γενικό κάλεσμα στο Facebook προς τους καλλιτέχνες που δεν είναι στην ΑΕΠΙ να στείλουν το έργο τους προς μετάδοση (το είχαμε προβλέψει σε παλιότερο Radio Partizani, μέχρι και ο Πορτοσάλτε θα παίζει underground hip hop και h/c punk!).
Όσοι κληθούν να υπογράψουν σχετικές δηλώσεις προκειμένου να αναμεταδοθεί το έργο τους ελεύθερα μιας και είναι εκτός ΑΕΠΙ, ας είναι προσεχτικοί. Το παράδειγμα με τα εκτός AEΠΙ CD των περιοδικών έχει ήδη δείξει έναν μάλλον αρνητικό δρόμο. Χρειάζεται να διαβαστεί προσεχτικά το περιεχόμενο και να μην αναλάβει κανείς ευθύνες και κινδύνους που ενδέχεται να τον μπλέξουν εκεί που δεν το περιμένει. Η μετάθεση τυχόν ευθυνών και ενδεχόμενων αξιώσεων της ΑΕΠΙ ή κάθε τρίτου από τους ραδιοσταθμούς ή τα περιοδικά δεν πρέπει με κανέναν τρόπο να περιέρχεται στους δημιουργούς ή τους εκτελεστές. Αυτά είναι απαράδεκτα πράγματα και θέλω να ελπίζω ότι εν προκειμένω δεν θα λάβουν χώρα.
Κανείς σταθμός (και ειδικά ο ΣΚΑΪ εν προκειμένω, μην τρελαθούμε) δεν κάνει χάρη στους ανεξάρτητους δημιουργούς που θα μεταδώσει τη μουσική τους. Από ανάγκη καταφεύγει σε αυτούς, για να κάνει τη δουλειά του και να απαλλαγεί από ένα σοβαρό κονδύλιο του προϋπολογισμού του.
Στο προηγούμενο καθεστώς κατά βάση τους είχε… ξεχασμένους (ΟΚ, όχι οι Laternative…) και επέμενε να αναμεταδίδει τους ίδιους και τους ίδιους. Στο μέλλον πιθανόν και πάλι το ίδιο θα κάνει. Οι ραδιοσταθμοί, τα περιοδικά, ίσως και τα μπαρ στο μέλλον (άλλα και κάθε άλλος) που παίρνει μια τέτοια απόφαση, από την οποία είναι δεδομένο ότι θα εξοικονομήσει πακτωλό χρημάτων, καλό είναι να μη ζητάνε πίτες ολόκληρες και σκύλους χορτάτους. Η προσπάθεια (γιατί περί τέτοιας θα πρόκειται κατά βάση, κάτι τέτοιοι όροι είναι συνήθως καταχρηστικοί και άκυροι) για μετακύληση ευθυνών και κινδύνων σε καλλιτέχνες, εκτός από μικροπρεπής και κακόπιστη είναι και μία απαράδεκτη επίδειξη δύναμης εις βάρος αδυνάτων με τους οποίους επιδιώκει να συμβληθεί ο σταθμός για να εξυπηρετήσει τα συμφέρονται του. Θα μπορούσε ασφαλώς ο κάθε ΣΚΑΪ να επιδιώξει δικαστικά την αλλαγή των «μονοκόμματων» τιμολογίων της ΑΕΠΙ. Κάτι τέτοιο θα απαιτούσε χρόνο, χρήμα και υπομονή και θα είχε και αβέβαιο αποτέλεσμα, όπως κάθε δικαστική διένεξη.
Το βασικό ερώτημα βέβαια είναι άλλο: θα μπει στον κόπο ο ΣΚΑΪ (και στο μέλλον ο κάθε ΣΚΑΪ) να προτείνει σε όλους αυτούς τους ανεξάρτητους καλλιτέχνες και τις ανεξάρτητες δισκογραφικές να τους δώσει έστω και κάποια «ψίχουλα» (σίγουρα όχι αγάπης, τα είπαμε αυτά) για τη χρήση του προϊοντος αυτών ή θα το κάνει γαργάρα το ζήτημα με την (φθηνή) αιτιολογία της προβολής και διάδοσης του έργου τους; Θα στοιχημάτιζα υπέρ της γαργάρας. Και προφανώς και οι «ανεξάρτητοι» είναι ελεύθεροι να αποφασίσουν για το δεύτερο θα μου πεις και κανείς δεν τους εξαναγκάζει. Πόσο «ελεύθεροι» είναι όμως όλοι αυτοί που ξέρουν ότι καμία ελπίδα δεν έχουν να μεταδωθεί η μουσική τους από το εγχώριο ραδιόφωνο και πιάνονται από αυτή τη μοναδική ευκαιρία; Η ελευθερία επιλογής προϋποθέτει κατ’ αρχήν ότι υπάρχουν επιλογές. Και εν προκειμενω είναι σαφές ότι δεν υπάρχουν. Η επιλογή του να διαθέσεις δωρεάν τη μουσική σου είναι εξαναγκασμός όταν εκ των πραγμάτων και εκ του συστήματος στο οποίο κινείσαι –ειδικά στην Ελλάδα- δεν έχεις τη δυνατότητα να τη διαθέσεις έναντι αμοιβής, έστω και λογικής αμοιβής και όχι της παράλογης που απαιτεί η ΑΕΠΙ.
Αν τελικά η λογική του εμπάργκο προς την ΑΕΠΙ επικρατήσει να συνδυάζεται αποκλειστικά με την αναμετάδοση μουσικής για την οποία οι ραδιοσταθμοί δεν θα πληρώνουν, κατά τα παραπάνω, ούτε ένα ευρώ, τότε ασφαλώς φτάνουμε στο άλλο άκρο και κατ’ ουσίαν εκ του αντιστρόφου οι ραδιοφωνικοί σταθμοί καταλήγουν σε μία συμπεριφορά ανάλογα καταχρηστική και αθέμιτη με αυτή της ΑΕΠΙ, με την οποία για τους δικούς της λόγους δεν επιθυμούν να συγχρωτίζονται πλέον.
Το να κόψεις την «ΑΕΠΙ» και τους συμβαλλόμενους της από το πρόγραμμα σου, λοιπόν, όσο δικαιολογημένη και αν είναι, είναι πράγματι η εύκολη λύση. Το αν είναι η ενδεικνυόμενη λύση, μένει να αποδειχτεί. Μέχρι τότε... και οι Laternative, και η Γκίζα... και η Ελληνοφρένεια απ’ ότι ακούμε την έχουν ψιλοβρεί την άκρη τους ως προς την μουσική επένδυση του προγράμματος τους. Εκεί που είμαι πραγματικά περίεργος, είναι με την περίπτωση του Γιάννη Ξανθούλη! Δεν θυμάμαι και δεν ξέρω τι είχε κάνει με την προηγούμενη ΑΕΠΙ-απαγόρευση του σταθμού, αλλά έχω την αίσθηση ότι οι δονήσεις της εκπομπής του θα είναι κατά πολύ μειωμένες στην κατάσταση που πάει να δημιουργηθεί...
Όλα αυτά για να περάσουμε και σε κάποιες δεύτερες σκέψεις περί του αν τελικά η σχετική απόφαση του ΣΚΑΪ ήταν δικαιολογημένη ή αδικαιολόγητη. Αλλά και περί του αν παρότι είναι μάλλον δικαιολογημένη, επιχειρηματικά τουλάχιστον, είναι τελικά η ενδεικνυόμενη. Αν την ρότα του ΣΚΑΪ την ακολουθήσουν και άλλοι ενημερωτικοί σταθμοί, το σίγουρο είναι ότι η ΑΕΠΙ θα απολέσει σημαντικά έσοδα. Και όσο τα έσοδα θα μειώνονται, τόσο θα πιέζεται η κατάσταση προς μία απόφαση εξορθολογισμού της τιμολογιακής της πολιτικής. Και αν γίνει κάτι τέτοιο κερδισμένοι θα είναι όχι μόνο οι σταθμοί , αλλά και οι ανεξάρτητοι δημιουργοί, οι οποίοι σήμερα μόνο εν μέρει και προσχηματικά κερδισμένοι εμφανίζονται. Πολλοί από αυτούς αποφεύγουν να γραφτούν στην ΑΕΠΙ γιατί γνωρίζουν ότι τα απαγορευτικά τιμολόγια της ενδέχεται να καταστούν εμπόδιο στην αναμετάδοση και διάδοση του έργου τους…
Είναι περίεργα φαύλος ο κύκλος το λοιπόν.
Εν αναμονή λοιπόν του (επαναλαμβανόμενου πάντως) πειράματος για πιο συγκεκριμένα συμπεράσματα… Μέχρι τότε δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποιος που να νομίζει ότι ο ΣΚΑΪ θα γίνει το ημεδαπό KAOS FM, το απόλυτο ανεξάρτητο ραδιόφωνο της Olympia των H.Π.Α., που γέννησε την Κ Records και μερικές από τις πιο πραγματικά ανεξάρτητες ιστορίες της μουσικής και παραμένει από το 1973 μέχρι σήμερα ένα απόλυτα μη εμπορικό ραδιόφωνο, που δεν αποδίδει, γιατί πολύ απλά δεν εισπράττει. Εδώ το ζήτημα είναι η κατά το δυνατόν καλύτερη εκμετάλλευση της ήδη κεκτημένης εμπορικότητας, άλλωστε.
Υ.Γ. Και ακόμη πιο περίεργο είναι το ότι η απόφαση του ΣΚΑΪ να «μπλοκάρει» την ΑΕΠΙ και άρα να κόψει χρήματα και από πολλούς Έλληνες δημιουργούς συμπίπτει χρονικά με την έναρξης της διανομής από την Καθημερινή μεγάλου μέρους του έργου του Μάνου Χατζιδάκι... Ούτε να διαφημίσει την προσφορά του δεν θα μπορεί ο όμιλος δηλαδή! Κάτι μου λέει ότι αν ζούσε ο Χατζιδάκις κάτι θα έβγαινε να πει για όλα αυτά. Από τους εν ζωή «μεγάλους» του ελληνικού τραγουδιού ακούσατε καμιά αντίδραση; Οι περισσότεροι βέβαια την έχουν μοιράσει ήδη τη μουσική τους μέσω εφημερίδων, οπότε λογικά βγήκε η χρονιά για φέτος. Για του χρόνου βλέπουνε.
Δεν υπάρχουν σχόλια
Δημοσίευση σχολίου